Aktivisti i Diasporës shqiptare ne New York, Cafo Boga, dha doreheqjen si anetari i bordit te AADF pas 25 vitesh, para perfshirjes se fondit ne ceshtjen e Butrintit.
Ne nje leter publike, botuar nga Telegrafi.al ai zbulon aresyet e largimit:
Me poshte nje pjese e lidhur me Butrintit, dhe ne link letra e plote: “AADF filloi me një plan të integruar menaxhimi për zonën e Trashëgimisë Botërore të Butrintit, si një nga vendet më të rëndësishme të Shqipërisë dhe më e vështira për t’u zbatuar.
Pas shumë ecejakeve dhe punës së mundimshme, plani u aprovua dhe do të përdoret si prototip për objekte të tjera të trashëgimisë kulturore dhe arkeologjike, si Kompleksi i Amfiteatrit të Durrësit.
Më duhet të përmend se ky projekt ka shkaktuar shumë polemika dhe vazhdon të shkaktoje, për shkak të rolit të Fondacionit dhe mënyrës se si u zbatua.
Sinqerisht, neve si bord nuk na u prezantuan të gjitha faktet dhe dokumentet lidhur me këtë projekt, përndryshe ne mund të kishim diskutuar më thellë dhe ndoshta të kishim vepruar ndryshe.
Mungesa e transparencës dhe keqkuptimi luajti një rol në të…. LEXO TË PLOTË https://telegraf.al/opinion/dont-worry-this-too-shall-pass/
Rrugëtimi im 25-vjeçar me AAEF, ABA dhe AADF
Nga: Cafo Boga /
Një miku im më telefonoi një ditë më parë për të më pyetur pse nuk mund ta gjente emrin tim në faqet e internetit të Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF) dhe Fondit Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve (AAEF). Ky mik e di që unë kam qenë me këto organizata që në fillimet e tyre dhe është i njohur me kontributet që kam dhënë për më shumë se 25 vjet për të ndihmuar Shqipërinë dhe njerëzit e saj. Nuk dija çfarë t’i tregoja, por menjëherë mendova për historinë që qëndron pas “Edhe kjo do të kalojë…”, një fjalë e urtë persiane nga sufi Shën Fariduddin Attar. I thashë mikut tim: “Është një histori e gjatë – të cilën do ta shpjegoj një ditë – por tani për tani, mjafton të thuash, ‘Mos u shqetëso, edhe kjo do të kalojë’.” Prandaj po përdor të njëjtën shprehje si titullin për këtë artikull. Për ata prej jush që e kanë lexuar këtë proverb, me siguri e dini pse; për ata që nuk e kanë lexuar, ju sugjeroj ta bëni këtë, sepse do t’ju bëjë të kuptoni se pavarësisht se sa i suksesshëm, i pasur ose me ndikim është dikush, në planin afatgjatë nuk ka rëndësi. Jemi në të njëjtën barkë me të gjithë të tjerët – sapo kalojmë – dhe një ditë do të ikim të gjithë dhe do të lëmë shumë pak ose aspak gjurmë pas. Proverbi na kujton se kur gjërat janë të këqija, nuk do të jetë gjithmonë kështu; merrni një ditë në atë kohë. Kur gjërat janë mirë, mund të mos jetë gjithmonë kështu. Shijoni jetën dhe jini të drejtë me të tjerët sepse nuk e dini kurrë: e nesërmja mund të jetë krejt ndryshe. Është më mirë që emri im të mos jetë fare në listë se sa të renditem në rubrikën “Memoriam” me disa nga kolegët e mi të dashur me të cilët kam punuar kaq mirë së bashku. Jemi në të njëjtën barkë me të gjithë të tjerët – sapo kalojmë – dhe një ditë do të ikim të gjithë dhe do të lëmë shumë pak ose aspak gjurmë pas. Proverbi na kujton se kur gjërat janë të këqija, nuk do të jetë gjithmonë kështu; merrni një ditë në atë kohë. Kur gjërat janë mirë, mund të mos jetë gjithmonë kështu. Shijoni jetën dhe jini të drejtë me të tjerët sepse nuk e dini kurrë: e nesërmja mund të jetë krejt ndryshe. Është më mirë që emri im të mos jetë fare në listë se sa të renditem në rubrikën “Memoriam” me disa nga kolegët e mi të dashur me të cilët kam punuar kaq mirë së bashku. Jemi në të njëjtën barkë me të gjithë të tjerët – sapo kalojmë – dhe një ditë do të ikim të gjithë dhe do të lëmë shumë pak ose aspak gjurmë pas. Proverbi na kujton se kur gjërat janë të këqija, nuk do të jetë gjithmonë kështu; merrni një ditë në atë kohë. Kur gjërat janë mirë, mund të mos jetë gjithmonë kështu. Shijoni jetën dhe jini të drejtë me të tjerët sepse nuk e dini kurrë: e nesërmja mund të jetë krejt ndryshe. Është më mirë që emri im të mos jetë fare në listë se sa të renditem në rubrikën “Memoriam” me disa nga kolegët e mi të dashur me të cilët kam punuar kaq mirë së bashku. Shijoni jetën dhe jini të drejtë me të tjerët sepse nuk e dini kurrë: e nesërmja mund të jetë krejt ndryshe. Është më mirë që emri im të mos jetë fare në listë se sa të renditem në rubrikën “Memoriam” me disa nga kolegët e mi të dashur me të cilët kam punuar kaq mirë së bashku. Shijoni jetën dhe jini të drejtë me të tjerët sepse nuk e dini kurrë: e nesërmja mund të jetë krejt ndryshe. Është më mirë që emri im të mos jetë fare në listë se sa të renditem në rubrikën “Memoriam” me disa nga kolegët e mi të dashur me të cilët kam punuar kaq mirë së bashku.
Ky artikull është një përmbledhje e arritjeve tona në të cilat unë kam luajtur një rol kryesor, si dhe një lamtumirë për ata që i kanë vlerësuar këto kontribute dhe që kujdesen për mirëqenien e Shqipërisë dhe të ardhmen e saj. Për të ofruar këndvështrimin e duhur për sekuencën e ngjarjeve, do të filloj duke përshkruar një historik të shkurtër të rrugëtimit tim me Fondin Shqiptaro-Amerikan të Ndërmarrjeve, Fondacionin Shqiptaro-Amerikan të Zhvillimit, (më tej, referuar si “Fondi” ose “Fondacioni, ” respektivisht) dhe Banka Amerikane e Shqipërisë (ABA).
Lidhja ime me Fondin filloi para se të kishte një fond. Në vitin 1989, Kongresi i Shteteve të Bashkuara miratoi Aktin Mbështetja për Demokracinë e Evropës Lindore (i njohur gjithashtu si “SEED) që do të zbatohej duke filluar nga viti fiskal 1990. Programi SEED përbëhej nga ndërmarrje të ndryshme të dizajnuara për të ofruar ndihmë me kosto efektive për ato vende të Evropa Lindore që kishte ndërmarrë hapa thelbësorë drejt institucionalizimit të demokracisë politike dhe pluralizmit ekonomik. Fillimisht Shqipëria nuk ishte në listën e vendeve të miratuara. Është e drejtë të thuhet se pa lobim të vazhdueshëm nga diaspora shqiptaro-amerikane në Uashington, Shqipëria me shumë gjasa nuk do të kishte qenë përfituese e kësaj ndihme nga Shtetet e Bashkuara. Së fundi, listës së vendeve pjesëmarrëse në programin SEED iu shtua edhe Shqipëria dhe për këtë u ndanë 30 milionë dollarë.
Shtëpia e Bardhë emëroi Dominick Scaglione si kryetar të AADF, si dhe të gjithë anëtarët fillestarë të bordit. Unë nuk hyra menjëherë në bordin sepse unë dhe zoti Scaglione po mendonim të krijonim një bankë amerikano-shqiptare, por po debatonim nëse selia duhet të ishte në Nju Jork apo në Tiranë. Pasi u vendos për themelimin e bankës në Shqipëri, unë u anëtarësova në bordin e Fondacionit në vitin 1997 si një tjetër i emëruar presidencial. Anëtarët fillestarë të bordit ishin të gjithë profesionistë të suksesshëm në fushat e tyre përkatëse; megjithatë, unë isha i vetmi shqiptar/shqiptar-amerikan në bord. Me anëtarësimin, u emërova menjëherë kryetar i Komisionit të Kredive. Në atë cilësi, M’u desh të zhbëja disa nga praktikat që u bënë që në fillim – të tilla si ngarkimi i huamarrësve të perceptuar “me rrezik të lartë” me norma interesi jashtëzakonisht të larta që do të falimentonin bizneset edhe në Shtetet e Bashkuara. Veprimet e mia dhe njohuritë bankare bënë që disa anëtarë të bordit të sugjeronin që të bëhesha nënkryetar; megjithatë, unë e refuzova atë ide sepse shërbeja si kryetar komiteti më lejoi të jepja kontribute më të mëdha sesa të isha nënkryetar.
Rreth vitit 2000, jashtë mase – dhe në rrethana misterioze – Dominick Scaglione u largua nga kryesimi dhe Michael Granoff e pasoi atë. Menjëherë pas kësaj, u emërova kryetar i Komitetit të Auditimit të FASH dhe BASH. Në atë cilësi kam shërbyer në Fond deri në fund dhe në bankë deri sa u shit në korrik 2007 dhe mora të njëjtin pozicion me themelimin e AADF. Është e drejtë të thuhet se Komiteti i Auditimit ishte i vetmi që funksionoi sipas synimit – me standardet më të larta profesionale. Komitetet e tjera funksionuan më shumë në mënyrë joformale sesa duhet të funksiononin komisionet e bordit. Sinqerisht, për shkak të punës së Komitetit të Auditimit, nuk është për t’u habitur që as Fondi, as Fondacioni dhe as banka nuk pësuan ndonjë fatkeqësi të madhe duke pasur parasysh se Shqipëria nuk është një vend aq i lehtë për të bërë biznes. Me kënaqësinë e bordeve të AADF dhe AAEF, vazhdova në këtë detyrë deri vonë; duke qenë kontabilist i certifikuar, isha më i kualifikuari për këtë pozicion. Michael Granoff vazhdoi të emërohej kryetar, i ratifikuar në mënyrë rutinore nga bordi. Unë kam pasur gjithmonë një marrëdhënie të mirë pune me të gjithë anëtarët e bordit – duke përfshirë Michael, për të cilin gjithmonë kam folur mirë në komunitet; megjithatë, Michael është një person kompleks. Ai është shpesh karizmatik, inteligjent dhe shumë i aftë, por në raste të tjera, sjelljen e tij e kam parë mjaft shqetësuese. Unë do t’i diskutoj këto shqetësime më vonë në këtë artikull. Unë kam pasur gjithmonë një marrëdhënie të mirë pune me të gjithë anëtarët e bordit – duke përfshirë Michael, për të cilin gjithmonë kam folur mirë në komunitet; megjithatë, Michael është një person kompleks. Ai është shpesh karizmatik, inteligjent dhe shumë i aftë, por në raste të tjera, sjelljen e tij e kam parë mjaft shqetësuese. Unë do t’i diskutoj këto shqetësime më vonë në këtë artikull. Unë kam pasur gjithmonë një marrëdhënie të mirë pune me të gjithë anëtarët e bordit – duke përfshirë Michael, për të cilin gjithmonë kam folur mirë në komunitet; megjithatë, Michael është një person kompleks. Ai është shpesh karizmatik, inteligjent dhe shumë i aftë, por në raste të tjera, sjelljen e tij e kam parë mjaft shqetësuese. Unë do t’i diskutoj këto shqetësime më vonë në këtë artikull.
Jam thellësisht i nderuar dhe i kënaqur që kam shërbyer në të tre bordet dhe jam pjesë e sukseseve të tyre për 25 vitet e fundit. Më lejoni të flas fillimisht për AAEF dhe historinë e saj të suksesit. Suksesi i Fondit u bë një katalizator për ndryshime në shumë aspekte të jetës në Shqipëri dhe një model se si të bësh biznes në një vend me shumë çështje themelore. Vizibiliteti dhe kapaciteti i Fondit për biznesin u rrit shumë përtej kapitalit të tij fillestar. Sipas faqes së internetit të AAEF, Fondi ka investuar drejtpërdrejt 109 milionë dollarë në 77 investime në 40 kompani, duke krijuar mijëra vende të reja pune dhe duke kontribuar në PBB-në shqiptare. Investimet më të spikatura dhe fitimprurëse ishin ato në të cilat Fondi vepronte si lehtësues, por partnerët kishin ekspertizë në fushat e tyre përkatëse, si Tirana International Airport Nënë Tereza (ose, “Nënë Tereza”),
Banka Amerikane e Shqipërisë u krijua në vitin 1998, si banka e parë private në Shqipëri, dhe drejtohej në mënyrë të pavarur nga Lorenzo Roncari, një ish-bankier në Citibank. BASH ishte banka e parë perëndimore në Shqipëri, e cila transformoi industrinë bankare të vendit nëpërmjet futjes së produkteve moderne bankare si hipotekat, transfertat elektronike, bankingu në internet dhe ATM-të. Banka meriton një përmendje të veçantë sepse ishte investimi ynë më fitimprurës. Ajo u rrit me shpejtësi me degët e ngritura në Tiranë, Durrës dhe Vlorë, si dhe dy në Greqi, duke u shërbyer mbi 120 mijë klientëve. Me kapitalin e saj fillestar prej 5 milionë dollarësh (më vonë u rrit në afërsisht 20 milionë dollarë nëpërmjet infuzionit shtesë të kapitalit të vet dhe mbajtjes së fitimeve) në qershor 2007, banka iu shit Intesa Sanpaolo për rreth 164 milionë dollarë.
Afati i Fondit për investime ishte për një periudhë 10-vjeçare. Kjo do të thoshte se nuk do të kryheshin investime të reja përmes AAEF pas skadimit të afatit, por ato investime ekzistuese mund të vazhdonin të menaxhoheshin dhe të mbylleshin. Për rrjedhojë, Fondi është ende në likuidimin e investimeve të mbetura. Që nga themelimi – me investimet e bëra deri në datën e skadencës dhe të likuiduar deri më tani – ka gjeneruar një fitim prej mbi 300 milionë dollarësh, pa përfshirë ndarjen e fitimit të paguar për punonjësit. Në kohën kur të gjitha investimet të likuidohen, kjo shumë do të bëhet shumë më e madhe. Më 21 janar 2011, në një ceremoni të organizuar me USAID-in në Uashington, bordi i drejtorëve të AAEF u ktheu taksapaguesve amerikanë 15 milionë dollarë nga 30 milionë dollarët e saj origjinale. Jeta e Fondacionit është e përjetshme, ose të paktën derisa fondet e tij kapitale të mbarojnë.
Në vitin 2009, me të ardhurat e realizuara nga investimet e Fondit – duke përfshirë Bankën Amerikane të Shqipërisë, një nga investimet tona më fitimprurëse – krijuam organizatën e trashëguar të Fondit: Fondacioni Shqiptaro-Amerikan i Zhvillimit. Sot Fondacioni është organizata jofitimprurëse më e kapitalizuar në Shqipëri. Misioni i AADF është si ai i AAEF-it, domethënë, lehtësimi i zhvillimit të një ekonomie të qëndrueshme të sektorit privat dhe një shoqërie demokratike në Shqipëri, si dhe kontributi për stabilitetin në Evropën Juglindore. Jam krenare të them se kam qenë një nga anëtarët themelues të Fondacionit dhe anëtar i bordit fillestar. Anëtarët themelues kishin të drejtën e rizgjedhjes pa kufizime, ndërsa anëtarët e rinj të bordit shërbyen për maksimum dy mandate trevjeçare. Siç ishte rasti me AAEF, bordi i AADF-së shërben në baza pro bono.
Në zbatim të misionit të saj, AADF vendosi të angazhohet në programet e mëposhtme: (i) Edukimi për Zhvillim të Qëndrueshëm, (ii) Sipërmarrja, (iii) Zhvillimi i Lidershipit dhe (iv) Mbështetje për Turizmin Kulturor dhe Eko-Turizmin. Në përmbushjen e këtij misioni, qasja e AADF-së ishte të identifikonte zonat kualifikuese për t’u angazhuar dhe zhvilluar zgjidhje inovative dhe të matshme për të krijuar ndikim të qëndrueshëm. Për më tepër, Fondacioni përpiqet të zbatojë zgjidhjet mbi praktikat më të mira të biznesit në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe transparente, duke bashkëpunuar me organizata të tjera dhe duke krijuar partneritete strategjike për të maksimizuar burimet dhe ndikimin në ekonominë dhe shoqërinë shqiptare. Së fundi, Fondacioni vlerëson përpjekjet e tij dhe vazhdon të përmirësojë dhe zgjerojë fushat e angazhimit. Në një kohë relativisht të shkurtër që nga themelimi i saj, AADF ka bërë tashmë shumë punë të lavdërueshme në fushat e sipërpërmendura të koncertimit, por kjo nuk do të thotë se nuk mund të bëjë më shumë. Çelësi nuk është të bëheni të vetëkënaqur dhe viktimë e suksesit tuaj, por të lejoni që idetë e reja të dëgjohen, pavarësisht se nga vijnë ato. Filozofia ime e biznesit ka qenë gjithmonë që menaxhimi duhet të funksionojë nga lart poshtë, ndërsa idetë, inovacioni dhe zhvillimi duhet të nisin nga poshtë lart; megjithatë, që kjo formulë të funksionojë siç duhet, menaxhmenti i lartë dhe bordi duhet të jenë të hapur ndaj këtij koncepti. Filozofia ime e biznesit ka qenë gjithmonë që menaxhimi duhet të funksionojë nga lart poshtë, ndërsa idetë, inovacioni dhe zhvillimi duhet të nisin nga poshtë lart; megjithatë, që kjo formulë të funksionojë siç duhet, menaxhmenti i lartë dhe bordi duhet të jenë të hapur ndaj këtij koncepti. Filozofia ime e biznesit ka qenë gjithmonë që menaxhimi duhet të funksionojë nga lart poshtë, ndërsa idetë, inovacioni dhe zhvillimi duhet të nisin nga poshtë lart; megjithatë, që kjo formulë të funksionojë siç duhet, menaxhmenti i lartë dhe bordi duhet të jenë të hapur ndaj këtij koncepti.
AADF ka ndërmarrë rreth një duzinë programesh në arsim dhe udhëheqje, kryesisht programe testimi në vende të tjera. Edhe pse secili luan një rol të rëndësishëm, vlen të përmenden disa: Arritjet Junior, Lead Albania, Clean Score, Master & Internship Program, dhe Tumo Tirana. Në fushën e sipërmarrjes, AADF zhvilloi dy programe kyçe, Distrikti i Përmirësimit të Turizmit (TID) dhe Distrikti i Përmirësimit të Biznesit (BID), të zbatuara tashmë në pothuajse të gjitha qytetet kryesore të Shqipërisë. Ndër to, vlen të përmendet rinovimi i pazareve të vjetra në pjesët historike të Krujës, Korçës, Gjirokastrës—dhe po, Pazari i Ri në sheshin Avni Rustemi në Tiranë, i cili është bërë folja e qytetit dhe një projekt i vlerësuar ndërkombëtarisht. Më duhet të përmend edhe Bulevardin Republika dhe sheshin Teodor Muzaka në Berat. gjë që e përmirësoi shumë qytetin dhe e bëri atë një domosdoshmëri për t’u parë për vizitorët. Herën tjetër që të jeni në një nga këto qytete, shikoni ato; do të befasoheni këndshëm me punën e bërë nga Fondacioni. Megjithatë, vini re se të gjitha këto projekte u kryen në partneritet me qeverinë vendore dhe shtetërore – si në aspektin e financimit ashtu edhe në drejtim të menaxhimit – me AADF-në si një lehtësues kryesor. Programi Kulturor dhe Eko Turizmit i Fondacionit u fokusua në projekte që do të bëhen një katalizator për ndryshimin në menaxhimin e trashëgimisë kulturore dhe zhvillimin e turizmit. Fondacioni filloi me një plan të integruar të menaxhimit për Zonën e Trashëgimisë Botërore të Butrintit, si një nga vendet më të rëndësishme të Shqipërisë—dhe më e vështira për t’u zbatuar. Pas shumë kthesave dhe punës së mundimshme, Plani u zbatua dhe do të përdoret si prototip për objekte të tjera të trashëgimisë kulturore dhe arkeologjike, si Kompleksi i Amfiteatrit të Durrësit. Më duhet të përmend se ky projekt ka shkaktuar shumë polemika dhe vazhdon të jetë, për shkak të rolit të Fondacionit dhe mënyrës se si u zbatua. Sinqerisht, bordit nuk iu prezantuan të gjitha faktet dhe dokumentet lidhur me këtë projekt, përndryshe ne mund të jemi ndalur më thellë në të dhe ndoshta të kemi vepruar ndryshe. Mungesa e transparencës dhe keqkuptimi luajti një rol në të. Projekte të tjera të AADF-së veçanërisht të denjë për t’u përmendur përfshijnë Sistemin Elektronik të Biletave, i cili është zbatuar në disa vende të trashëgimisë kulturore, duke përfshirë Muzeun Kombëtar të Fotografisë “Marubi”, si dhe të tjerë. Përsëri, të gjitha këto projekte janë bërë në bashkëpunim dhe partneritet me agjencitë qeveritare.
Populli i Shqipërisë dhe qeveria e saj janë mirënjohës për kontributin tonë në zhvillimin e vendit dhe na kanë dhuruar me nderimet dhe vlerësimet e tyre më të larta. AADF dhe bordi i saj morën vlerësime dhe vlerësime të ngjashme nga USAID dhe degë të tjera të qeverisë. Edhe pse nuk është në natyrën time të mburrem, ndihem i detyruar të përvijoj suksesin tonë për të mirën e pjesëtarëve të diasporës shqiptare në Shtetet e Bashkuara, sepse sipas dizajnit komuniteti ynë di shumë pak për Fondin dhe Fondacionin. Dëshiroj të falënderoj diasporën shqiptare në Shtetet e Bashkuara, sepse pa lobimin e saj të vazhdueshëm në Uashington, Shqipëria ka të ngjarë të mos ishte pasuruar me këtë ndihmë nga Shtetet e Bashkuara.
Tani disa fjalë për largimin tim të papritur nga Fondacioni pas 25 vitesh shërbim besnik. Edhe pse është normale dhe e pritshme që dikush të largohet përfundimisht pas kaq shumë vitesh shërbimi, largimi im nuk ishte normal dhe sinqerisht është mjaft i turpshëm për ata që e sollën. Personi kryesor për të fajësuar më shumë është kryetari, Michael Granoff, por edhe përgjegjës janë disa nga anëtarët e bordit që lejuan që kjo të ndodhë. Që në fillim kam mbajtur gjithmonë një marrëdhënie miqësore dhe biznesore me kryetarin. E lavdërova në komunitet, si në SHBA ashtu edhe në Shqipëri, gjë që do ta dëshmonin shumë njerëz. Por për shkak se përvoja ka treguar se pushteti korrupton, unë bëj një përpjekje të vetëdijshme për të mos krijuar marrëdhënie të ngushta me njerëzit në pushtet. Në diskutim, Michael më trajtoi me respekt dhe shumë herë më falënderoi për kontributet e mia—veçanërisht për efikasitetin tim në kryesimin e Komitetit të Auditimit; megjithatë, kjo mirësjellje nuk zgjati deri në fund. Michael u përpoq të minimizonte gradualisht kontributet e mia të dukshme dhe të kufizonte dukshmërinë time, gjë të cilën dy bashkëdrejtorët e ekzekutivit, Martin Mata dhe Aleksander Sarapulli, e vunë re dhe më pyetën. Thënë kjo, duke ditur personalitetin e Michael “të gjitha për Michael”, nuk i kushtova shumë vëmendje shqetësimeve të CEO-ve dhe vazhdova të bëja punën time.
Që nga koha kur ai u bë kryetar, unë e kam parë Michael të mbajë gjithnjë e më shumë veten në një vlerësim më të lartë se anëtarët e tjerë – duke kërkuar trajtim të veçantë, si suitat presidenciale në hotele dhe makina private, dhe duke hedhur rreth pushtetit të tij të perceptuar në Uashington – në mënyrë që të shfaqet si një VIP i gjithëfuqishëm dhe “lojtar i fuqishëm”. Në përvojën time, shqiptarët shpesh bien pas këtij lloji të aktit, veçanërisht nëse personi është amerikan. Shumë figura politike në Tiranë e përdorën Mikaelin për të avancuar pozicionin e tyre politik dhe ai i përdori ato për të kënaqur egon e tij. Disa anëtarë të bordit nuk ishin të kënaqur me lidhjet e tij të ngushta me disa liderë politikë – por Michael e ushtroi efektivisht rolin e tij si kryetar, kështu që askush nuk e sfidoi atë. Me kalimin e kohës dhe largimin e disa anëtarëve fillestarë të bordit, qëndrimi i tij vazhdoi të ndryshonte. duke u bërë më autoritar – sikur Fondi të ishte organizata e tij personale. Fjalimi i tij i qetë, por tërheqës ishte pothuajse si hipnozë, duke mpirë ndërgjegjen e shumicës së anëtarëve të bordit – veçanërisht atyre të sapoemëruar.
Disa ngjarje na shtynë Majkëllin dhe unë të diskutonim një për një për shqetësime të vogla. Një rast i tillë ka ndodhur një mbrëmje në Tiranë me familjet e stafit tonë. Doja t’i falënderoja ata për kontributet që po jepnin në mënyrë indirekte në Fond dhe iu drejtova në shqip. Sipas Michael, stafit nuk i pëlqeu që unë fola në shqip, sepse kjo i hoqi rëndësinë që AAEF të ishte një fond amerikan. Ai gjithashtu pohoi se stafi mendonte se unë po tregoja mungesë respekti ndaj tyre dhe bashkëdrejtorëve ekzekutivë – gjë që më duket e pakuptimtë. Ndërsa Dominick Scaglione dhe unë ishim të pëlqyer dhe të admiruar nga shumica, kështu ishte edhe Michael. Një tjetër shembull kishte të bënte me ankesat e marra në letra nga individë në Shqipëri dhe Shtetet e Bashkuara për mënyrën se si Fondacioni zhvillonte biznesin. Michael mendoi se kisha diçka të bëja me ato ankesa, sepse jam i njohur në komunitet dhe i njoh individët. Ato letra u përmendën në mbledhjet e bordit, por nuk iu shpërndanë asnjëherë bordit dhe u trajtuan si telashe të parëndësishme, kështu që unë ende nuk e di se çfarë ishte shkruar në to. Në atë kohë, unë deklarova se çdo letër drejtuar bordit duhet të trajtohet me respektin e duhur dhe t’u shpërndahet të gjithë anëtarëve. Atëherë bordi mund të kishte vendosur se çfarë lloj përgjigjeje duhet bërë, në vend që thjesht t’i deklaronte ato të parëndësishme.
Shkëmbimi përfundimtar që mund të ketë çuar në largimin tim ndodhi më 9 dhjetor 2021, në qytetin e Nju Jorkut – i cili ishte gjithashtu takimi i fundit i bordit për vitin, dhe si rrjedhim një takim i rëndësishëm për të reflektuar mbi arritjet tona dhe për të përcaktuar kursin për të ardhmen. vit. Në takim kam bërë disa komente dhe sugjerime të cilat janë marrë në konsideratë dhe nuk janë kundërshtuar nga askush. Me të gjitha masat, ishte një takim i mirë, gjë që u konfirmua nga një e-mail vijues nga kryetari, në të cilin ai na falënderoi për një “mbledhje shumë produktive të bordit” dhe na uroi për Vitin e Ri. Unë iu përgjigja e-mail-it të tij duke e falënderuar për komplimentet dhe fjalët inkurajuese. Për hir të transparencës, do të citoj pjesën përkatëse të e-mail tim:
“Faleminderit, Michael, për komplimentet dhe fjalët inkurajuese. Sigurisht, ishte mirë të shihje të gjithë personalisht pas një periudhe kaq të gjatë. Megjithëse i mbajtëm me sukses takimet tona tremujore përmes Zoom, nuk është njësoj si personalisht. Gjithçka që thatë për takimin tonë dhe suksesin tonë është e vërtetë dhe më bëri të mendoj pse ky takim ishte ndryshe dhe, për mendimin tim, më i suksesshëm se të tjerët. Besoj se një nga arsyet ishte sepse ne folëm sinqerisht për temat që diskutuam dhe respektuam këndvështrimin e të gjithëve.
Tani për sa i përket suksesit tonë, përsëri pajtohem me atë që thatë, por, për mendimin tim, është po aq e rëndësishme të vetëkritikojmë suksesin tonë; përndryshe, ne rrezikojmë të jemi të verbër dhe kështu të lejojmë që suksesi të bëhet armiku ynë më i madh. Po, të gjithë preferojnë suksesin mbi dështimin, dhe është kënaqësi të mburremi për të, por kini parasysh se suksesi ynë i kaluar dhe i tanishëm mund të bëhet gjëja që na pengon nga suksesi i ardhshëm. Një nga anët negative të suksesit është se ai mund të na tundojë të vendosemi brenda dhe të na pengojë të ndërmarrim rreziqe. Diskutuam dje për ndarjen e një pjese të kapitalit (rezervat) të AADF që investohet në mënyrë relativisht të sigurt në fonde të caktuara dhe për të gjeneruar të ardhura relativisht të mira pasive. Asgjë nuk është e gabuar me këtë, por a është kjo mënyra më e mirë për të bashkuar burimet tona për të ndihmuar njerëzit e Shqipërisë dhe për të përmbushur objektivat tona të përcaktuara nga USAID? Per mendimin tim, përgjigja është “JO”. Do të ishte më mirë që një pjesë e kapitalit tonë të ndahej për të investuar në projekte të synuara që përfitojnë të gjithë popullsinë dhe gjithashtu të bëhen katalizator për transformimin e sektorëve të ndryshëm të ekonomisë shqiptare. Ne nuk duhet të lejojmë që burimet tona në dispozicion të bëhen vrasës i këmbënguljes dhe inovacionit tonë. Ekziston një thënie: Nëse nuk keni dështuar për një kohë, me siguri po luani shumë të sigurt dhe shumë të vogël. Përkundrazi, ne duhet të përdorim burimet tona për të gjeneruar edhe më shumë burime, duke përmbushur në të njëjtën kohë objektivat e misionit tonë dhe duke adresuar gjithashtu nevojat më kritike të shoqërisë shqiptare. Besoj se ky është edhe objektivi i misionit të USAID-it, që puna jonë të bëhet katalizator për IHD-të në Shqipëri. Nga tridhjetë e gjashtë projektet që AADF ka ndërmarrë,
Ajo që më shqetëson më shumë është se pas tridhjetë vitesh demokraci, Shqipëria vështirë se është një vend demokratik dhe lidershipi i saj është…. Megjithatë, shumica e projekteve tona të AADF-së, përfituesit e synuar të të cilëve janë qytetarët e Shqipërisë, përfitojnë gjithashtu, drejtpërdrejt ose tërthorazi, qeveria dhe ministritë e saj. Tridhjetë nga tridhjetë e gjashtë projekte financohen plotësisht nga AADF, kështu që investimet tona dhe bashkëpunimi ynë i ngushtë me qeverinë mund të na bëjnë të dukemi se jemi mbështetës të…qeverisë. Unë besoj se duhet të rishqyrtojmë strategjinë tonë nëse kjo është mënyra më e mirë për të ecur përpara apo duhet të dalim me një strategji të re, sigurisht duke pasur parasysh se aktivitetet e Fondacionit do të kërkojnë gjithmonë bashkëpunimin e qeverisë në një mënyrë ose në një tjetër.”
Paragrafi i fundit i e-mailit tim iu drejtua personalisht Michael. Në retrospektivë, ndërsa jam dakord që fjalët e mia ishin ndoshta mjaft të ashpra dhe nuk duheshin thënë në rrethana normale, pashë që anija po shkonte në drejtimin e gabuar. Besoj se këto fjalë duheshin thënë sepse askush tjetër në bord nuk guxoi të thoshte ndonjë gjë të diskutueshme. Ajo që thashë nuk kishte për qëllim ta ofendonte atë, por, me gjithë respektin e duhur, të ndihmonte bordin tonë të funksiononte më mirë:
“Tani, me gjithë respektin e duhur, dy fjalë për ju dhe stilin tuaj të lidershipit. Ju jeni një lider karizmatik që paraqet shumë cilësi drejtuese, të cilat, pa dyshim, kanë kontribuar në suksesin tonë; megjithatë, nëse më duhet të jem i sinqertë me ju, nuk jeni pa të meta. Bazuar në sjelljen tuaj të shfaqur vazhdimisht, ju treguat se jeni egoistë në atë mënyrë që duket se mendoni se askush përveç jush nuk mund ta drejtojë anijen dhe patronizoni në atë mënyrë që duke u shfaqur i sjellshëm dhe i dobishëm për të tjerët, nga brenda ndiheni superior ndaj madje. kolegët tuaj, prandaj gjithmonë kërkojnë trajtim preferencial – dhe nëse mund të shtoj edhe një gjurmë diktature. Ndërsa linja midis lidershipit dhe diktaturës është e mirë, ndryshimi është në stilin dhe qasjen se si silleni me të tjerët. Kjo veçori mund të jetë më specifike se si më keni trajtuar dhe trajtuar konkretisht me mua. Shpresoj që komentet e mia t’i merrni me qetësi, sepse ajo që thashë është pa ndonjë qëllim të fshehtë, jam vetëm unë – gjithmonë i sinqertë dhe i drejtpërdrejtë. Për më tepër, unë jam shumë më i vjetër se ju dhe, sipas traditës shqiptare, kjo më jep të drejtën të kritikoj.”
Përveç asaj që përmblidhet në e-mailin tim të mësipërm drejtuar Michael dhe anëtarëve të tjerë të bordit, unë sugjerova gjithashtu që ne të kishim një shëtitje kompanie për një sesion idesh – një praktikë standarde në Shtetet e Bashkuara. Brainstorming është një teknikë e provuar që profesionistët e biznesit e përdorin për të gjeneruar ide të reja dhe unike dhe për të zgjidhur problemet. Përsëri, për hir të transparencës, këtu është përmbledhja aktuale e asaj që propozova:
“Sesioni i Shoqatës së Shoqërisë – Stuhi mendimesh
o Vetëvlerësimi i Bordit:
o Shqyrtimi i Bordit: 1. Komisionet, 2. Mandati, 3. Planifikimi i vazhdimësisë
o Biznesi i AADF: 1. Rivlerësoni objektivat e misionit, 2. Analizoni dhe kritikoni rezultatet e deritanishme, 3. rivlerësoni Situata politike dhe ekonomike e vendit, 4. Nevoja për kontribut dhe komente nga komuniteti
o Parimet e stuhisë së ideve: 1. Sasia mbi cilësinë, 2. Mbani kritikat, 3. Mirëpritni idetë “të çmendura”, 4. Kombinoni, përsosni dhe përmirësoni idetë”
Me sa duket, kjo nuk i ka pëlqyer kryetarit dhe disa anëtarëve të bordit. Kryetari nuk pati mirësjelljen të më kontaktonte drejtpërdrejt, qoftë me e-mail apo telefon, për të diskutuar këtë çështje. Në vend të kësaj, ai kishte Ron Cami-n, një koleg shqiptaro-amerikan, anëtar bordi – dikë me të cilin kisha punuar për tetë vjet në një organizatë tjetër, për të cilin kisha respektin maksimal dhe e kisha rekomanduar të bashkohej me bordin tonë – të organizonte një telefonatë konferencë me veten time. dhe një anëtar tjetër bordi, i pranishëm kryesisht si dëshmitar. Për të parafrazuar atë që tha në thirrje, ai sugjeroi se isha bërë shumë i diskutueshëm dhe se ishte dëshira e kryetarit dhe bordit që të jepja dorëheqjen. Nëse do ta bëja këtë, do të merrja mirënjohje dhe vlerësime për shërbimin tim të kaluar dhe emri im do të renditej me anëtarët e tjerë të bordit emeritus. Nëse nuk do të isha dakord, bordi do të më votonte jashtë. Duhet të pranoj se kjo më kapi plotësisht në befasi. Askush nuk kërcënon një shqiptar krenar dhe të drejtë, madje as një shqiptar tjetër, ndaj nuk u pajtova. Në vend të kësaj, unë sugjerova që të lejohet një periudhë qetësimi dhe të diskutohet kjo çështje në mbledhjen e ardhshme të bordit; megjithatë, duket se ai kishte një mandat të qartë dhe nuk donte të zhgënjente. Ai e ndoqi këtë shkëmbim me një tjetër e-mail, të cilit nuk iu përgjigja, duke më dhënë një afat për të dhënë dorëheqjen. Më vonë mora një e-mail nga avokati i Fondacionit që më informonte se bordi më kishte votuar. Po mendoja se çfarë e shtyu Ronin të ndërmerrte këtë mision të turpshëm të iniciuar nga kryetari në vend që të mbronte mua dhe të drejtat e mia. Ndoshta ai e imagjinoi veten si kryetar i Fondacionit një ditë – dhe se ai besonte se unë mund të qëndroja në rrugën e tij. Nuk u befasova shumë për anëtarët e tjerë të bordit; askush nuk guxon të mos pajtohet me Michael. Për të cituar Desmond Tutu“Nëse je neutral në situata padrejtësie, ke zgjedhur anën e shtypësit.”
Më vjen neveri ta përshkruaj këtë, por mendoj se duhet t’i drejtoj të dhënat, duke i paraqitur faktet ashtu siç janë dhe duke i lënë lexuesit të japin gjykimin e tyre. Unë besoj se askush nuk do të gjente faj për sugjerimet që bëra në mbledhjen e fundit të bordit, të cilat i përshkrova në e-mailin tim vijues. Ne gjithmonë mburremi për ndjekjen e praktikave më të mira, kështu që të gjitha rekomandimet e mia ishin pikërisht ato—praktikat më të mira të biznesit. Unë gjithashtu besoj se askush nuk do të fajësonte sugjerimin tim për të analizuar nëse ajo që po bënim ishte optimale. Doja të dija nëse po bënim çmos për të përdorur burimet tona për të ndihmuar popullin shqiptar dhe për të përmbushur objektivat tona të përcaktuara nga USAID; për mendimin tim, përgjigja ishte “jo. “Prandaj sugjerova se do të ishte më mirë të ndahej një pjesë e kapitalit tonë për të investuar në projekte të synuara që do të përfitonin të gjithë popullsinë dhe do të bëheshin katalizatorë për transformimin e sektorëve të ndryshëm të ekonomisë shqiptare. Në fakt, kur themeluam Fondacionin, ne planifikuam të kishim dy divizione të veçanta: e para kishte për qëllim të bënte atë që po bën Fondacioni tani, dhe e dyta kishte për qëllim të investonte në projekte të ngjashme me ato që bëri AAEF – kryesisht duke vepruar si një lehtësues për investimet e huaja direkte (IHD). Fondacioni ka kapitalin, njohuritë dhe stafin e trajnuar për të bërë këtë lloj biznesi, si dhe një marrëdhënie besimi me qeverinë që do t’i lejonte Fondacionit të vepronte si një kanal ndërmjet qeverisë dhe investitorëve të huaj. Duke investuar një pjesë të kapitalit të tij të tepërt në sipërmarrje fitimprurëse, Fondacioni do të gjeneronte më shumë burime, duke përmbushur njëkohësisht objektivat e misionit të tij dhe duke ndihmuar në zhvillimin e ekonomisë shqiptare për të adresuar nevojat më kritike të shoqërisë. Besoj se është edhe objektivi i misionit të USAID-it që puna e Fondacionit të bëhet një katalizator për IHD-të në Shqipëri. Nga tridhjetë e gjashtë projekte që AADF ka ndërmarrë, vetëm dy kanë qenë në bashkëpunim me kontribues apo investitorë të tjerë të huaj. Këto nuk janë komente apo sugjerime për të cilat duhet dënuar, por unë nuk jam as i pari dhe as i fundit në botë që paguaj pasojat për të folur. Besoj se është edhe objektivi i misionit të USAID-it që puna e Fondacionit të bëhet një katalizator për IHD-të në Shqipëri. Nga tridhjetë e gjashtë projekte që AADF ka ndërmarrë, vetëm dy kanë qenë në bashkëpunim me kontribues apo investitorë të tjerë të huaj. Këto nuk janë komente apo sugjerime për të cilat duhet dënuar, por unë nuk jam as i pari dhe as i fundit në botë që paguaj pasojat për të folur. Besoj se është edhe objektivi i misionit të USAID-it që puna e Fondacionit të bëhet një katalizator për IHD-të në Shqipëri. Nga tridhjetë e gjashtë projekte që AADF ka ndërmarrë, vetëm dy kanë qenë në bashkëpunim me kontribues apo investitorë të tjerë të huaj. Këto nuk janë komente apo sugjerime për të cilat duhet dënuar, por unë nuk jam as i pari dhe as i fundit në botë që paguaj pasojat për të folur.
Më duhet gjithashtu të theksoj se në përmbysjen time janë dy bashkëdrejtuesit e Fondacionit. Që në fillim kur isha i vetmi anëtar i bordit shqiptaro-amerikan në AAEF dhe më pas në AADF, ndjeva se ishte përgjegjësia ime e shtuar të mbroja interesat e Shqipërisë dhe popullit të saj, si dhe të përgatisja stafin tonë për të zëvendësuar emigrantët. ne po punësonim nga Shtetet e Bashkuara të cilët nuk po bënin një punë kaq të madhe—dhe sinqerisht nuk dukej se kujdeseshin shumë për Shqipërinë. Kur emigranti i fundit u lirua papritmas, pati një diskutim në bord se si të mbushej vakumi derisa të punësohej një tjetër emigrant. U bënë disa sugjerime—përfshirë dërgimin e një prej anëtarëve tanë të bordit në Shqipëri për të shërbyer si CEO i përkohshëm, gjë që unë e kundërshtova fuqishëm. Është përvoja ime që marrëveshje të tilla nuk funksionojnë mirë. Disa prej nesh anëtarët e bordit sugjeruan t’u jepnim këtë mundësi dy zyrtarëve të lartë, duke i vëzhguar nga afër për një periudhë prove gjashtëmujore. Kështu, të dy u emëruan si bashkëdrejtorë ekzekutivë – poste që ata mbajnë deri më sot. Me mbështetjen që morën nga bordi, ata mësuan shpejt litarët dhe bënë një punë më të mirë se çdo CEO i mëparshëm. Unë isha shumë krenar për ta; Bërja e tyre si bashkëdrejtorë ekzekutivë të tillë u rendit si një arritje e lartë për mua si çdo projekt tjetër. Me kalimin e kohës, ata mblodhën një grup punonjësish ambicioz dhe punëtor, të cilët më bënë krenar sa herë që bënin një prezantim para bordit. Përmes viteve të punës së bashku, kam krijuar një miqësi të vërtetë me dy bashkë-drejtorët ekzekutivë. Por duket se kryetari e shikoi situatën me dyshim, e cila u shfaq kur po trajtoja një konflikt të dukshëm në kuadër të përgjegjësive të mia si kryetar i Komitetit të Auditimit. Për të sfiduar autoritetin tim, kryetari i bordit ndërhyri në mënyrë të padrejtë. Nuk e di deri në çfarë mase luajtën dy bashkëdrejtorët ekzekutivë në këtë, por mund të them vetëm se mund ta shmangnin këtë incident. Suksesi i tyre dukej se u kishte shkuar pak në kokë; Kohët e fundit, ata filluan të silleshin sikur dinë gjithçka dhe siguroheshin që të demonstrojnë besnikërinë e tyre ekstreme ndaj Michael. Ndërsa ata ishin gjithmonë të sjellshëm me anëtarët e tjerë të bordit, ata i trajtuan si të parëndësishëm. Për mendimin tim, ishte mjaft e dukshme që qëndrimet e tyre u bënë për t’i shërbyer zotërisë, diçka për të cilën shquhen shqiptarët, sidomos kur mjeshtri është i huaj. Lakmia e motivuar financiarisht mund të ketë luajtur gjithashtu një rol. Edhe pse paketat e tyre të kompensimit nisën mjaft bujare në çdo masë, ata donin më shumë dhe duke qenë pranë kryetarit, mendonin se mund ta arrinin më së miri këtë objektiv. Unë nuk isha kundër që këta dy shqiptarë – të punonin për një organizatë jofitimprurëse shqiptare – të kompensoheshin në të njëjtin nivel me mërgimtarët; megjithatë, të shkoja mbi këtë ishte thjesht e tepruar për mua. Sipas një sondazhi të Salaryexplorer, pagat mujore në sektorët e mbledhjes së fondeve dhe jofitimprurëse në Shqipëri variojnë nga 29,300 lekë (263 dollarë) në 143,000 lekë (1,283 dollarë)—me pagën mesatare 60,900 lekë (546 dollarë). Pagat e bashkë-CEO-ve ishin shumë më të larta se ato në këtë anketë, gjë që në vetvete nuk më shqetësoi; megjithatë, e tyre e kaluan mesataren në Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të pangopur. ata mendonin se mund ta arrinin më së miri këtë objektiv. Unë nuk isha kundër që këta dy shqiptarë – të punonin për një organizatë jofitimprurëse shqiptare – të kompensoheshin në të njëjtin nivel me mërgimtarët; megjithatë, të shkoja mbi këtë ishte thjesht e tepruar për mua. Sipas një sondazhi të Salaryexplorer, pagat mujore në sektorët e mbledhjes së fondeve dhe jofitimprurëse në Shqipëri variojnë nga 29,300 lekë (263 dollarë) në 143,000 lekë (1,283 dollarë)—me pagën mesatare 60,900 lekë (546 dollarë). Pagat e bashkë-CEO-ve ishin shumë më të larta se ato në këtë anketë, gjë që në vetvete nuk më shqetësoi; megjithatë, e tyre e kaluan mesataren në Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të pangopur. ata mendonin se mund ta arrinin më së miri këtë objektiv. Unë nuk isha kundër që këta dy shqiptarë – të punonin për një organizatë jofitimprurëse shqiptare – të kompensoheshin në të njëjtin nivel me mërgimtarët; megjithatë, të shkoja mbi këtë ishte thjesht e tepruar për mua. Sipas një sondazhi të Salaryexplorer, pagat mujore në sektorët e mbledhjes së fondeve dhe jofitimprurëse në Shqipëri variojnë nga 29,300 lekë (263 dollarë) në 143,000 lekë (1,283 dollarë)—me pagën mesatare 60,900 lekë (546 dollarë). Pagat e bashkë-CEO-ve ishin shumë më të larta se ato në këtë anketë, gjë që në vetvete nuk më shqetësoi; megjithatë, e tyre e kaluan mesataren në Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të pangopur. duke shkuar mbi këtë ishte thjesht e tepruar për mua. Sipas një sondazhi të Salaryexplorer, pagat mujore në sektorët e mbledhjes së fondeve dhe jofitimprurëse në Shqipëri variojnë nga 29,300 lekë (263 dollarë) në 143,000 lekë (1,283 dollarë)—me pagën mesatare 60,900 lekë (546 dollarë). Pagat e bashkë-CEO-ve ishin shumë më të larta se ato në këtë anketë, gjë që në vetvete nuk më shqetësoi; megjithatë, e tyre e kaluan mesataren në Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të pangopur. duke shkuar mbi këtë ishte thjesht e tepruar për mua. Sipas një sondazhi të Salaryexplorer, pagat mujore në sektorët e mbledhjes së fondeve dhe jofitimprurëse në Shqipëri variojnë nga 29,300 lekë (263 dollarë) në 143,000 lekë (1,283 dollarë)—me pagën mesatare 60,900 lekë (546 dollarë). Pagat e bashkë-CEO-ve ishin shumë më të larta se ato në këtë anketë, gjë që në vetvete nuk më shqetësoi; megjithatë, e tyre e kaluan mesataren në Shtetet e Bashkuara, të cilat unë i konsideroj të pangopur.
Për më tepër, ndërsa reflektoj mbi veprimet dhe deklaratat e mia – si publikisht ashtu edhe për anëtarët e mi të bordit – mendoj se mund të ketë faktorë të tjerë që kanë kontribuar në largimin tim. Megjithëse jam kryesisht apolitik, jam republikan i regjistruar. Si e tillë, pikëpamjet e mia politike priren të jenë më konservatore, por unë gjithmonë votoj ndërgjegjen time – jo partinë time. Për shkak të shqetësimeve të mia për ngjarjet në Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëri, ndonjëherë mund të kem qenë tepër kritik në komentet e mia në mediat sociale dhe në bisedat private, duke përfshirë shkëmbimet që kam pasur me anëtarët e tjerë të bordit. Ndërsa jeta në përgjithësi është përmirësuar shumë në Shqipëri, korrupsioni është bërë mbizotërues, duke penguar evolucionin e një shoqërie vërtet demokratike. Vendi drejtohet kryesisht nga e njëjta elitë politike që ka pasur që nga rënia e komunizmit. Përmes monopolit të pushtetit politik, ato elita kontrollojnë ekonominë si dhe sistemin ligjor. Për rrjedhojë, ekonomia e Shqipërisë mbetet shumë e pazhvilluar dhe një segment i madh i popullsisë është i varfëruar. Vendi ka burime të mjaftueshme për t’u kujdesur për të gjithë, por nuk mund të mbajë egoistët, lakmitarët dhe të korruptuarit. Këto probleme ekonomike kanë shkaktuar një rritje të madhe të emigrimit të qytetarëve të aftë—kryesisht të rinjve. Sot më shumë se një e treta e qytetarëve shqiptarë jetojnë jashtë vendit dhe shumica e tyre nuk do të kthehen më kurrë. Këto janë fakte shqetësuese që duhet të shqetësojnë çdo shqiptar që kujdeset sinqerisht për vendin. Nisur nga ky realitet, sugjerova që të rimendojmë strategjinë tonë të investimeve. Vendi ka burime të mjaftueshme për t’u kujdesur për të gjithë, por nuk mund të mbajë egoistët, lakmitarët dhe të korruptuarit. Këto probleme ekonomike kanë shkaktuar një rritje të madhe të emigrimit të qytetarëve të aftë—kryesisht të rinjve. Sot më shumë se një e treta e qytetarëve shqiptarë jetojnë jashtë vendit dhe shumica e tyre nuk do të kthehen më kurrë. Këto janë fakte shqetësuese që duhet të shqetësojnë çdo shqiptar që kujdeset sinqerisht për vendin. Nisur nga ky realitet, sugjerova që të rimendojmë strategjinë tonë të investimeve. Vendi ka burime të mjaftueshme për t’u kujdesur për të gjithë, por nuk mund të mbajë egoistët, lakmitarët dhe të korruptuarit. Këto probleme ekonomike kanë shkaktuar një rritje të madhe të emigrimit të qytetarëve të aftë—kryesisht të rinjve. Sot më shumë se një e treta e qytetarëve shqiptarë jetojnë jashtë vendit dhe shumica e tyre nuk do të kthehen më kurrë. Këto janë fakte shqetësuese që duhet të shqetësojnë çdo shqiptar që kujdeset sinqerisht për vendin. Nisur nga ky realitet, sugjerova që të rimendojmë strategjinë tonë të investimeve.
Unë isha gjithashtu haptazi kritik ndaj sjelljes së ambasadorëve të Shteteve të Bashkuara në Shqipëri – veçanërisht ambasadores aktuale (Yuri Kim), e cila besoj se i ka bërë vendit një dëm të jashtëzakonshëm me një qasje që ka rezultuar në një ngërç politik. Ndërsa unë përgëzoj përpjekjet e saj për të luftuar korrupsionin dhe për të sjellë shtetin e së drejtës duke forcuar sistemin ligjor, mënyra se si ajo e bëri këtë ishte e gabuar dhe e papranueshme. Shqiptarët i konsiderojnë Shtetet e Bashkuara aleatin e tyre kryesor dhe kanë respektin maksimal për vendin dhe zyrtarët e tij qeveritarë, duke e bërë më të thjeshtë për çdo ambasador ushtrimin efektiv të përgjegjësive të tij/saj diplomatike. Ambasadorët kanë një gamë të gjerë detyrimesh për të përmbushur nevojat e vendit të tyre, duke mbajtur një marrëdhënie pozitive me vendin ku janë caktuar. Ambasadorët nuk duhet të përfshihen në menaxhimin e punëve të brendshme apo partive politike të vendeve në të cilat ata janë mysafirë; megjithatë, ky ambasador krijoi shumë armiqësi, duke nxitur një përçarje brenda partisë kryesore opozitare të vendit dhe duke dëmtuar seriozisht aftësinë e saj për të sjellë ndryshimin e dëshiruar në qeveri. Shqiptarëve nuk u pëlqen të kritikojnë asgjë amerikane, por shumë qytetarë të shquar të Shqipërisë janë zmbrapsur nga veprimet e ambasadorit. E njëjta ndjenjë ndihet edhe në diasporën shqiptaro-amerikane në Shtetet e Bashkuara; Në fakt, për këtë çështje kanë shkruar edhe një ish-zyrtar i qeverisë së Shteteve të Bashkuara, Frank Shkreli, ish-shefi i Shërbimit Shqiptar dhe Drejtor i Divizionit Evropian të Zërit të Amerikës dhe të tjerë. Unë besoj se znj.
Sistemi i korruptuar nuk mund të ndryshohet duke marrë anën e një grupi të korruptuar kundër grupit tjetër, siç po shpall ambasadori. Për një transformim efektiv dhe jo të dhunshëm, nevojitet një qasje e shumëfishtë – duke përfshirë një sistem të fortë ligjor me fund të pandëshkueshmërisë, masa reformuese si për menaxhimin e administratës publike ashtu edhe për financat, si dhe promovimin e transparencës dhe aksesit në informacion, që fuqizon qytetarët për të veprojnë. Është e drejtë e natyrshme e qytetarëve të një vendi që të ndryshojnë ose shfuqizojnë një qeveri që është bërë shkatërruese dhe të krijojnë një të re. Për shembull, ja çfarë thuhet në Deklaratën e Pavarësisë së Shteteve të Bashkuara:
“Ne i konsiderojmë këto të vërteta si të vetëkuptueshme, se të gjithë Njerëzit janë … të pajisur nga Krijuesi i tyre me disa të drejta të patjetërsueshme…. Që për të siguruar këto të drejta, qeveritë krijohen mes njerëzve…. Se sa herë që ndonjë formë qeverisjeje bëhet shkatërruese për këto qëllime, është e drejta e popullit ta ndryshojë ose ta shfuqizojë atë dhe të krijojë një qeveri të re, duke vendosur themelet e saj mbi parime të tilla dhe duke organizuar fuqitë e saj në formën e tyre. do të duket se ka më shumë gjasa të ndikojë në sigurinë dhe lumturinë e tyre…” Deklarata e Pavarësisë (1776).
Historikisht, ndryshime të tilla në qeveri janë arritur në një nga dy mënyrat: në mënyrë paqësore ose me dhunë. Forca dhe dhuna duhet të shmangen në çdo rrethanë, kjo është arsyeja pse shumë vende – duke përfshirë Shtetet e Bashkuara – kanë miratuar ligje që parandalojnë mbrojtjen e përmbysjes së qeverisë me dhunë ose dhunë. Populli shqiptar është plotësisht i aftë të sjellë ligjërisht ndryshimin themelor të qeverisë në mënyrë paqësore, nëse i lejohet të ushtrojë të drejtat e tij themelore për të votuar në një proces të drejtë dhe transparent; megjithatë, nëse edhe sistemi i votimit është korruptuar, qytetarët kanë një të drejtë tjetër: Ata mund të thërrasin drejtpërsëdrejti konventën kushtetuese – pa ndërhyrjen e qeverisë.
Në përfundim të këtij artikulli rreth rrugëtimit tim 25-vjeçar me AAEF, ABA dhe AADF, dëshiroj të bëj disa sugjerime për qytetarët e Shqipërisë dhe për diasporën shqiptaro-amerikane në Shtetet e Bashkuara:
1. Transparencë më e madhe: AAEF riatdhesoi 15 milionë dollarë nga 30 milionë dollarët që iu dhanë Shqipërisë; prandaj, kapitali i Fondacionit përbëhet kryesisht nga fitimet e fituara në Shqipëri, duke e bërë atë para me burim shqiptar. Kjo nuk është për të minimizuar rëndësinë e ndihmës së Shteteve të Bashkuara për t’i dhënë Shqipërisë këtë grant dhe për të siguruar që fondet të investohen për qëllimin e synuar. Sistemi i mbikëqyrjes që ekziston aktualisht duhet të ruhet; megjithatë, unë besoj se si Shqipëria ashtu edhe diaspora duhet të marrin pjesë në këtë proces mbikëqyrjeje – sepse janë edhe paratë e tyre – dhe të mos lejojnë që Fondacioni të funksionojë si një ent i padiskutueshëm. Një mënyrë për të arritur këtë mbikëqyrje shtesë do të ishte krijimi i një bord këshillues. Për vite, Unë kam rekomanduar që Fondacioni ta bëjë këtë për të rritur transparencën e operacioneve dhe për të marrë kontributin e drejtpërdrejtë nga qytetarët. Anëtarët idealë të bordit do të ishin qytetarë dhe ekspertë të shquar në fushat në të cilat Fondacioni është i angazhuar dhe gjithashtu do të shërbenin si një grup për anëtarët e ardhshëm të bordit të AADF Shqiptar. Bordi këshillimor do të ishte i vetëqeverisur dhe do të funksiononte në mënyrë të pavarur, duke u takuar aq shpesh sa e gjykojnë të nevojshme. Ata do të shqyrtonin aktivitetet e AADF, do të analizonin nevojat ekonomike të Shqipërisë dhe do t’i bënin rekomandime bordit të rregullt. Bordi këshillimor do të takohej gjithashtu çdo vit me bordin e rregullt në Tiranë për të ndarë rekomandimet e tyre, por nuk do të kishte të drejtë vote. Jam i sigurt se shumë nga kritikat e drejtuara ndaj Fondacionit nga anëtarë të shquar të komunitetit të ruajtjes së trashëgimisë kulturore do të ishin adresuar duke krijuar një bord të tillë këshillues. Për më tepër, ndoshta edhe Fondacioni do të kishte vepruar ndryshe?
2. Mandati: Pavarësisht nga fakti se si AAEF ashtu edhe AADF kanë performuar jashtëzakonisht mirë – kryesisht për shkak të qeverisjes nga një bord profesionist dhe kryetari i tij – USAID duhet të kërkojë që bordi të zbatojë praktikat më të mira në mënyrën se si sillet. Bordi duhet t’i përdorë komitetet në mënyrë më produktive dhe duhet të lejohet të ushtrojë përgjegjësitë e tij në thelb – jo vetëm në formë. Siç u përmend më parë, i vetmi komision që funksionoi siç pritej ishte komiteti i auditimit që unë drejtova. Duke ecur përpara, Fondacioni duhet të zbatojë mandatet në lidhje me kryetarët e komiteteve, duke përfshirë edhe për kryesuesit e bordit. Nuk ka dyshim se Michael Granoff ka qenë një kryetar efektiv, por kjo nuk është një arsye e mjaftueshme për të qëndruar në krye për më shumë se 22 vjet. Ekziston një kërkim dërrmues empirik dhe akademik që demonstron nëse dikush e mban pushtetin për një kohë të gjatë, ai bëhet i vetëkënaqur dhe autokratik, duke ndikuar negativisht në organizatë dhe duke penguar zhvillimin e ideve të reja. Kryetari është përgjegjës për udhëheqjen e bordit dhe fokusimin e tij në çështjet strategjike, mbikëqyrjen e biznesit të njësisë ekonomike dhe vendosjen e standardeve të larta të qeverisjes—duke luajtur një rol kryesor në nxitjen e efektivitetit të bordit dhe drejtorëve individualë brenda dhe jashtë dhomës së bordit. Ndërsa kryetari i bordit është një udhëheqës për pjesën tjetër të bordit, ai është gjithashtu një koleg. Kryesuesi i bordit menaxhon biznesin dhe aktivitetet e bordit, por nuk e menaxhon vetë bordin. Pavarësisht efektivitetit të Michael, çdo anëtar origjinal i bordit mund të kishte mbushur gjithashtu pozicionin e tij – ndoshta me rezultate edhe më të mira.
3. Shpërndarja e burimeve: Ndërsa çdo projekt i ndërmarrë nga Fondacioni ka pasur një ndikim pozitiv, unë besoj se Fondacioni mund të bëjë më mirë në shpërndarjen e burimeve të tij për t’i shërbyer nevojave të vendit dhe për të pasur një ndikim më të madh në shoqërinë në tërësi. Fondacioni nuk duhet të lërë dëm kapitalin njerëzor dhe njohuritë e krijuara përmes zbatimit dhe projekteve të AAEF. Sot, ka një nevojë më të madhe për projekte të ngjashme, të cilat do të sillnin IHD në Shqipëri – ku AADF mund të luajë një rol jetik duke ofruar ekspertizë vendase dhe duke shërbyer si një kanal ndërmjet investitorëve dhe qeverisë. Kjo do të ndihmonte jashtëzakonisht ekonominë shqiptare, e cila ka ngecur në fillimet e saj pa konsolidim, rrjet tregu dhe drejtim të qartë.
4. Kërkim dhe Zhvillim: Shqiptarët duhet të rizbulojnë veten dhe të shkruajnë historinë e tyre, e cila në të kaluarën është shkruar nga të tjerët dhe e shtrembëruar shumë për t’iu përshtatur narrativave dhe interesave të të tjerëve. “Nëse nuk e di se nga ke ardhur, nuk e di se ku po shkon” është një thënie e vjetër. Çdo shqiptar duhet të ketë respekt për të kaluarën, të jetë një person i momentit dhe të ecë përpara me besim dhe respekt për veten. Fatkeqësisht, ai besim duket se ende mungon, i reflektuar në nderimin e tyre për të huajt – duke u përkulur para tyre sikur të ishin ende nën pushtim. Ky vetëbesim mund të rifitohet vetëm nëpërmjet edukimit, kreativitetit dhe duke ndikuar pozitivisht në komunitetin ndërkombëtar. Shqiptarët janë natyrshëm një popull trim por paqedashës. të zgjuar dhe të aftë për të arritur çdo synim që i vendosin vetes – demonstruar qartë nga sukseset e mëdha të shumë prej atyre që u larguan nga vendi dhe tani jetojnë në mbarë botën. Problemi është se Shqipëria nuk ka arritur zhvillimin ekonomik apo politik të nevojshëm për t’i dhënë mundësi çdo shqiptari të arrijë potencialin e tij. Prandaj, ka një nevojë të madhe për kërkime akademike të fokusuara në kuptimin më të mirë të së shkuarës së Shqipërisë, si të menaxhohet e tashmja e saj dhe si t’i ndërtohet një e ardhme më e mirë. Ky lloj kërkimi – i cili përfshin mbledhjen, interpretimin dhe vlerësimin sistematik të të dhënave në një mënyrë të planifikuar – mund të bëhet më së miri përmes programeve të diplomimit dhe doktoraturës të ofruara në universitetet më të mira kërkimore në Shtetet e Bashkuara, Evropë dhe gjetkë. AADF ka bërë një investim relativisht të vogël në programet e masterit, konkretisht në fushat që konsiderohen vendimtare për ekonominë shqiptare. Unë besoj se ky program duhet të zgjerohet për të përfshirë programet e doktoratës dhe kërkimit shkencor, si dhe krijimin e grupeve të ndryshme të mendimit brenda dhe jashtë vendit për të gjeneruar kërkime, analiza dhe këshilla të orientuara drejt politikave për angazhimin vendas dhe ndërkombëtar. Këta hapa do t’u mundësonin politikëbërësve dhe publikut të marrin vendime të informuara për këto çështje. Kjo është arsyeja pse kërkohet një përpjekje e shumëfishtë dhe e përqendruar për të ndihmuar Shqipërinë të bëjë një zhvendosje paradigme nga e kaluara në të ardhmen – një proces në të cilin AADF mund të luajë një rol kryesor. dhe këshilla për angazhimin vendas dhe ndërkombëtar. Këta hapa do t’u mundësonin politikëbërësve dhe publikut të marrin vendime të informuara për këto çështje. Kjo është arsyeja pse kërkohet një përpjekje e shumëfishtë dhe e përqendruar për të ndihmuar Shqipërinë të bëjë një zhvendosje paradigme nga e kaluara në të ardhmen – një proces në të cilin AADF mund të luajë një rol kryesor. dhe këshilla për angazhimin vendas dhe ndërkombëtar. Këta hapa do t’u mundësonin politikëbërësve dhe publikut të marrin vendime të informuara për këto çështje. Kjo është arsyeja pse kërkohet një përpjekje e shumëfishtë dhe e përqendruar për të ndihmuar Shqipërinë të bëjë një zhvendosje paradigme nga e kaluara në të ardhmen – një proces në të cilin AADF mund të luajë një rol kryesor.
Edhe pse dalja ime ishte krejt e papritur, unë nuk kam asnjë armiqësi kundër AADF dhe i uroj Fondacionit një sukses të vazhdueshëm. Do të bëj çmos për të mbështetur objektivat e misionit të tij dhe për të përdorur ndikimin tim për rezultatin më të mirë në çdo përpjekje për të ndihmuar popullin e Shqipërisë. Në vazhdim, do ta ridrejtoj kohën time të lirë në kauza të tjera të vlefshme, ku mund të bëj ndikimin më të madh.
Rroftë miqësia mes Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë! Telegrafi.al
