MINUSH AGA – Kënga dhe Vallja e Minushit – Historia
MINUSH AGA – Kënga dhe Vallja e Minushit – Historia. Kënga Hidajet Islamaj, Vallja Grupi i Konispolit
VALLJA MINUSH AGA – Nga Grupi i Konispolit – Kënga e Minushit – Historia – Në kafen e një qyteti të vogël të Çamërisë, ishin ulur dhe po pinin tre persona: Minush Agai, Birbili dhe Resuli, kuptohet edhe këta agallarë. Resuli, në pije e sipër, i lavdëron bukurinë e gruas Minush agait, i thotë se e ka parë në krua tek po mbushte ujë. I kishte dhënë shaminë e xhepit dhe ajo ja pastroi, i kishte thënë dy-tri fjalë ajo ja pranoi! Minush aga, që qe i pirë, vajti në shtëpi, mori thikën dhe theri gruan e tij! Vendi dhe koha e ngjarjes, nuk dihet me siguiri, por mund të jetë Parga, Gumenica, nuk përjashtohet edhe Delvina, që aso kohe bënte pjesë në vilajetin e Janinës, qytete me shumicë shqiptare e myslimane por edhe pakica shqiptare ortodokse, kjo e fundit duhet mbajtur parasysh ngaqë, në kafenetë e myslymanëve nuk praktikoheshin pijet alkoolike. Sa i takon kohës, duhet të pranohet gjysma e dytë e shekullit të nëntëmbëdhjetë, në kohën e sundimit turk, shpjegime për këtë do të japim më pas kur të trajtojmë personazhet e ngjarjes.
Personazhet; janë nga paria e qytetit, ata thirren agallarë, nga shtresa e kamur, e fisme, me ofiqe dhe prona. Minush agai, burri i gruas së bukur, duhet të ketë qënë i rënë nga vakti, e them këtë se në shtëpitë e agallarëve punët i bënin shërbëtorët, ndërsa gruaja e Minushit, kishte shkuar vetë në krua për të mbushur ujë. Birbili, është bashkqytetar i tij shqiptar, kjo kuptohet nga emri. I treti, Rersuli mund të ketë qenë kajmekami turk i vendit. Janë dy arsye që të bëjnë ta mendosh: së pari një shqiptar, për hir të kodit zakonor dhe moralit, nuk do t’ia lejonte vetes atë lloj ngacmimi dhe fyerje, se te shqiptarët kjo fyerje lahej me gjak; së dyti, personi në fjalë, duhet të ndjehej i sigurtë, i mbrojtur nga ofiqi dhe pushteti që i jepte ky ofiq dhe që ia lejonte pushtllëqet.
Të tre kanë qënë burra në moshë të pjekur. Zonja e Minushit, e quajmë kështu se emëri i saj nuk përmendet, here quhet grua,here zonjë por edhe nuse, pa tjetër që ka qenë e hijshme dhe e bukur, që tërhiqte vëmendjen e të tjerëve, por e pafajshme dhe e ndershme. Ajo në tekstin e këngës quhet grua, por edhe zonjë. Edhe ajo ka qënë në moshë të pjekur e me bukuri të arrirë, për këtë dëshmon e thëna në këngë se ajo kishte disa fëmijë. Intriga; para se të rrëfejmë sesi thuret rrjeta e merimangës dhe si derdhet helmi i intrigës në kupën e xhelozisë, dua të bëj disa përqasje, që janë jo vetëm shqiptaro-ballkanike por edhe mesdhetare. Një është shtysa intriguese: Nakari, cmira, zilia, dashakeqësia e kajmekamit në dëm të shokut të tij të pijes,Minush Agait. Kushedi se për ç’arsye, ose thjesht nga ligësia dhe vese të tjera të karakterit turkoshak që lakmonte gjënë e tjetrit dhe, pamundësia për ta bërë të vetën atë.
Mjeti i realizimit të intrigës është fjala, ngaqë fjala vret njësoj si plumbi, e thënë ndryshe, gjuha nuk ka eshtra, por eshtra thyen. Fjala thuhet, kur avujt e alkolit kishin turbulluar gjykimin, dhe për ta bërë të besueshme të thënën, sillet si dëshmi vendi i ndodhjes së takimit, kroi, një vend i vërtetë e i besueshëm dhe shamia, si shenjë materiale intime, ndofta një mashtrim, por që shfaqet si një e vërtetë intriguese e pranimit dhe pëlqimit të saj(zonjës së Minushit) për bandillin që i vardisej. Burimi i ujit(kroi), është një element thjesht shqiptar. Te burimi e takon Milosao Rinën në poemën e De Radës.
Ne kroi takohen e shihen vashazt me trimat e këngëve lirike dashurore çame. Shamia na kujton përngjasimin me Otellon e Shekspirit, ngjarjet e të cilit ndodhin në një ishull mesdhetar. Por “Desdemonës” çame, nuk i vjedhin shaminë, por gjoja i japin një shami xhepi të zotrisë sqimqtar, për t’a larë në ujin e kroit, e shoqëruar kjo gjoja edhe me disa fjalë, kuptohet që ato ishin dashurore, bukurilavdëruese dhe që gjasme asaj i pëlqyen! Arsye e mjaftueshme e nderit të dhunuar, për një burrë sedërqar, që në pamundësi të ndëshkimit të kajmekamit pretendues, e prijnë atë drejt krimit, për të vrarë zonjën e tij, që është vetë pafajësia.
Melodia e Minushit, në jug të vendit dhe aty ku jetojnë bashkësitë çame, kërcehet në dasma si valle, por edhe si valle e kënduar. Edhe vallja është e thjeshtë, tre hapa para, dy në vend, tre prapa,dy në vend e përsëri përpara. Në valle, melodia është diçka me ritëm më të shpejtuar.
KËNGA E MINUSH AGËS – HISTORIA
Zgjo Minushin,zgjo Birbilin,zgjo Resul aga!
Ishin mbledhur dhe po pinin në një kafene.
-Të bukur grua që paske, bre Minush aga!
-Ku e njeh, ku e ke parë që ma mollois?
-E paçë një ditë në krua që po mbushte ujë,
I dhashë shamin e dorës,ajo ma pastroi,
I Thashë nja dy-tri fjalë, ajo mi pranoi!
Minush Aga qe i pirë, vajti në shtëpi
Mori thikën dhe e theri, o gruan e tij!
Të nesmen që i del rakia vajti te varri:
Çohu grua, çohu vishu se kemi fëmijë,
Çohu grua dil nga varri se un bëra faj,
Çohu vishu e stolisu, dil në shoqëri,
Të të shohin gjithë bota dhe unë i mjeri!
Website Saranda Web
Facebook Saranda Web
Instagram saranda.web
Youtube sarandaweb
Twitter Saranda Web
Tiktok saranda.web
Pinterest sarandaweb
Linktree sarandaweb
in sarandaweb
