Njerëz si ata: Irini Qirjako, Talenti që u zbulua nga gjitonia e ka shpirtin në Finiq. Shkëputur nga libri “Njerëz si ata” i shkrimtarit Panajot Boli.
ËSHTE KËNAQËSI dhe nder te takosh diven e kenges popullore shqiptare Irini Qirjako, kengëtaren e shquar që ka nxjerre minoriteti grek. Dhe mua m’u dha rasti ta takoj, t’ i bej intervista ne gazetë, ne radio, ta shoqeroj ne nje koncert ne Gregi, ta ndjek ne skenë me grupin polifonik te Finigit. Tashme ky grup polifonik mban emrin e saj dhe ajo eshte bërë anëtare këtu prej shume vitesh. Megjithëse arti e ka ngjitur ne skenën e korifeive te këngës popullore shqiptare dhe greke, aio mbetet vaiza e thieshte finiqiote. Medalioni magnet në gafën e saj e ka terhequr kudo ku ka shkuar, dreit Finigit, vendlindjes se saj, atje ku, sic thote, e vogël, pas babait të saj, nje kengetar i mrekullueshem ne dasma e trapeza, rrufiti nektarin dhe u dashurua me kengët popullore te krahines se saj. Ndiente mallengim e ia mbushnin trupin me mornica, ia ngjethnin mishin ato melodi te dhimbshme, te bukura, te mrekullueshme, brilante, ato valle burrerore, ato kenge vajtimtare ge conin edhe te vdekurin.
“Te mohosh vendlindien tende ne emer te lavdisë, – flet Irini, – do te thote t’i mohosh te githa, te zhvishesh nga njerezilleku, te mohosh dashurine per te shtrenitët e tu gë ke ne jete. Kurrën e kurres’. Nostalgiike behet Irini pasi kujton veten e saj çamarroke, kur i hapi krahët endrra per te kenduar aq bukur si babai, qe e adhuronin te gjithe. ‘Kur isha e vogel, ulesha vetëm prane oxhakut dhe kendoja. Sikur doja te ma percillte ai. Mirepo shtepia e giitones ishte gati ngjitur dhe ajo me degjonte. Nie dite i tha mamasë sime: – Moj Dhimitrulle, ajo vajza jote ka nie zë të embël dhe kendon shume bukur. Me degjo mua, do te behet kengetare e madhe. Mamaja ime e pa me nënqeshje dhe mosbesim. – Lena, edhe ti, moi, mos i ngre mendien.
Mesuesi im i klases se parë, Petro Kurti, u mahnit kur më dëgjoi në nje program që bëme për shkollën. – Tike ze bilbil, – tha i menduar. Këto fiale me dhanë krahe.
Pastaj ne shtatëvjeçare në Finiq, se une rrija ne SMT (Clirim), ku punonte babai me mekanizmat, mësuesia ime e dashur, Linda Kordha, me mandolinën e sai ma futi në magjine e kengëve dhe ne realizimin e endrrës sime. Ajo me goi ne konkurrim, ku, mbaj mend, ne iuri ishte Sesk Zadeja dhe Kostandin Trako, dhe njëri nga ata, pa dalë rezultati, s’e mbaj mend, më pëshpëriti në vesh: “Mire se te na vish ne Tirane!”. Ky ishte starti i Irinit nga Finiqi, që do të ngjitej me zërin e saj brilant ne piedestalin e kengetareve te shquar dhe më të dashur për publikun shqiptar dhe te huaj. Irini e mban të paharruar momentin kur i ra të fikët në skene. ‘Ishin Koncertet e Majit. Kenga me emocionoi shume kur e kendova. Kete efekt beri te salla, e cila me kerkoi persëri me duartrokitje te papermbajtura.
Me ra te fiket. Nuk e di si me sollën ne vete. Salla nuk ndalonte me asgjë. Dola e kendova përseri.’ Tashmë Irini do te shkelgeje si yll në Ansamblin e Kengeve dhe Valleve, jo vetem brenda vendit, por edhe jashte, në turnete artistike ne vendet e tiera. Ajo rrefen nje çast teper emocionant. Vertet ishte minoritare, por ne regjimin komunist lirine te kendonte ne gjuhen e saj, te babait dhe te nënës, ia kishin ndrydhur, duke mos i dhëne hapësire.
‘Para 22 vitesh kisha berë dy albume muzikore në
Paris te Francës dhe një ne Spanje. Nje ditë më bie telefoni. Me fliste greqisht.
– Irini Qiriako je?
– Po, – i thashe.
Ishte nje muzikologe greke që jetonte ne Amsterdam.
Ajo me tha see kishte degjuar albumin dhe kishte pare emrin tim Irini Qirjakonga Shqiperia, me kombësi greke, nga Finigi i Sarandes. Me kerkoi te beja disa koncerte në disa gytete te Holandes dhe të Belgjikes me kengë te përziera popullore shqiptare e greke, 50 me 50 raporti.
E ndieva veten shume të lumtur që do të më jepej rasti te kendoja për publikun e huaj ne gjuhen e prindërve të mi. Isha aq e lumtur, njekohësisht zemra me rrihte fort. Atëhere prindërit e mi kishin vajtur ne Korfuz.
Vrapova aty dhe akoma e perqafuar i thashe babait:
-Do te kendoj greqisht kenget tona. Duhet t’i rikuitoime se bashku. U ulem ne breg te detit dhe kenduam te tre. I rrufita me nie etie te llahtarshme. Ishte dita më e lumtur e jetës sime. Mornica me kalone dhe me ngjeth mishin kenga ‘Zogu im mergimtar’. Suksesi im në Holande ishte i paperseritshem. Me ndogen edhe greke ge banonin atje dhe me duartrokiten me githe zemer e fugi. Eshte kag e bukur dhe kag e mrekullueshme te kendosh kenget e nenes dhe te atit tend. Ate moment mora vendim te jap koncerte ne gjuhen time amtare, te bej CD me kenge popullore te minoritetit etnik grek. Jane aq te bukura, brilante, te mrekullueshme kenget tona. Ndjeva vertet Irini Qirjakon brenda meje, sepse kendoja kenget e babait tim ge ishte kengetar i mrekullueshem ne dasmat dhe trapezat gë beheshin në Finiq e në fshatrat rreth tij,. Ndjeva rolin e madh te artistit, sepse artisti eshte ura më e mrekullueshme q bashkon shpirtrat e gjithe botes, ai nuk njeh kufi, nuk nieh dallime etnike, ngiyre, feje, ështe i githe botes, i miresisë, i paqes, i dashurisë njerëzore.’
