Operacioni “Sugar Beach” Albania
Në 6 tetor 1944 Kompania asiriane filloi zbarkimin në Kakomea Beach, një gji ranor disa kilometra në veri të Sarandës me anë të anijeve zbarkuese.
Forcat Britanike të zbarkimit HOUNDFORCE, sipas dokumenteve britanike.
Plani i zbarkimit në Sarandë nga komandot britanike të Operacionit HOUNDFORCE ishte kapja e qytetit. Komandot dhe partizanët do të sulmonin nga Veriu, ndërsa parashutistët do të zbarkonin me anijet zbarkuese në Jug dhe do të sulmonin duke marrë pikën dominuese, prej nga ku dukej Saranda.
VIDEO: Pasardhës i një ushtari shkel në gjurmët e ushtarëve britanik që luftuan për Çlirimin e Sarandës
Përpara zbarkimit oficerët e kompanisë bënë një rekonicion të zonës së Sarandës, por ranë nën zjarrin e mortajave gjermane. Oficerët, pasi përgatitën trupat për zbarkim, filluan lëvizjen ma 6 anije të vogla zbarkuese.
Në mëngjesin e 9 tetorit, në orën 01:30, kompania, pasi u rreshtua dhe mori një racion ekstra Rumi, filloi zbarkimin. Rreshteri Hormis Youkhana shkruan: “Anija transportuese na la në zonën e plazhit, shumë afër qytetit të Sarandës. Qëndruam gjithë ditën në këtë pozicion. Ditën e dytë skuadra ime i zuri pusi dy makinave gjermane. Ditën e tretë anijet transportuese na morën përsëri duke na zbarkuar në një plazh rreth dy orë më larg pozicioneve gjermane. Prej këtu na erdhi urdhri për sulm. Kur filluam sulmin ishte në fakt një ngjitje malore. Komandanti ynë na udhëzoi të ruheshim, pasi do të na godisnin me mortaja.
Teksa ai po fliste filluan të fishkëllenin predhat e mortajave, por pa dëme. Ne po avanconim shumë, me një shpejtësi ashtu si dhitë e egra dhe iu dolëm gjermanëve shumë shpejt pas shpine. Dy vetë nga skuadra ime u vranë atë ditë. Zbarkimi vazhdonte në qetësi të plotë. Binte një shi i vazhdueshëm, i cili na ndihmonte që të mos dukeshim nga gjermanët. Ndërkohë, skuadra e dytë dhe e tretë po rrethonin armikun në një pozicion drapri. Në këtë moment pamë se nuk na kishin dhënë radio me vete dhe e kishim të pamundur komunikimin me skuadrat e tjera. Kjo na kushtoi shumë, pasi patëm shumë të plagosur. Kapiteni Klark u nis vetë për tek skuadrat e tjera për t’iu dhënë udhëzime se nga të drejtoheshin.
Pas 75 vitesh një ish partizan rrëfen të vërtetën historike – VIDEO
Ishte një situatë e vështirë dhe maja ishte shumë e lartë, plot me shkëmbinj dhe gurë që na rrokulliseshin nëpër këmbë.
30 minuta pas manovrës sonë, një mitraloz gjerman hapi zjarr në krahun tonë të majtë. Skuadra e parë iu përgjigj duke e vrarë mitraljerin dhe kapur disa robër. Për ta kuptuar se sa i vështirë ishte ky sulm duhet pasur parasysh se gjermanët kishin pasur shumë kohë për të hapur fortifikata. Ata na shikonin nga sipër dhe e kishin shumë të lehtë për të na qëlluar.
Në orën 5 të mëngjesit skuadra e dytë sulmoi një pozicion gjerman, i cili u dorëzua i gjithë tek asirianët. Skuadra kurde sulmoi një tjetër pozicion dhe pas një rezistence të shkurtër i vrau të gjithë gjermanët që ishin atje. Pas një gjysmë ore kompania e kishte arritur objektivin.
Skuadra e dytë vazhdoi sulmin për në kuotën 262 dhe në mesin e disa ndërtesave antike ra nën zjarrin gjerman. Përleshja u bë në brendësinë e një manastiri prej nga qëllohej me mitraloza kundërajrorë me predha eksplozive.
Skuadra e parë bëri një krahëmarrje, por për fat të keq u mitraluan nga një avion britanik Spitfire. Avancimi ynë ishte kaq i shpejtë, saqë jo vetëm gjermanet u kapën në befasi, por edhe britanikët. Për këtë arsye avioni ynë shkaktoi disa të plagosur në radhët tona.
Pas një qëndrimi të shkurtër kompania bëri një kontroll dhe pa se nga skuadra e dytë kishte tre të plagosur dhe kishte kapur 50 robër. Nga Komanda e Brigadës u dha urdhri diku në 10:30 që të lokalizohej skuadra e parë, e cila i ishte drejtuar Sarandës. Një korrier u dërgua urgjent për ta ndaluar skuadrën të futej në qytet. Korrieri nuk e lokalizoi dot skuadrën dhe u kthye mbrapsht”.
Kapiteni Joe O’Sullivan i kompanisë së parë parashutiste të Forcave Mbretërore e përshkruan kështu zbarkimin në Sarandë. “ Përpara lindjes së diellit parashutistët zbarkuan nga anijet e flotës britanike 5 km në jug të portit. Sapo u zbardh, komanda gjermane e pa zbarkimin, por kishin vendosur që t’i jepnin ushtarëve mëngjesin përpara se beteja të fillonte. Por me sa duket ata nuk e dinin se trupat asiriane dhe kurde ishin trupa të sprovuara në malet e Irakut. Malet e Sarandës ishin të larta sa gjysma e maleve të tyre, kështu ngjitja në to nuk përbënte asnjë problem për ta. Ata e filluan sulmin me vrap dhe i lanë oficerët e tyre britanikë shumë pas, duke kapur garnizonin gjerman rob. Gjermanët, që ishin duke ngrënë, nuk rezistuan, dhe asirianët u ulën për të ngrënë mëngjesin e tyre. Fatkeqësisht gjermanët nuk ishin të vetmit që u kapën në befasi.
Marina Mbretërore dhe Flota Ajrore u kap në befasi gjithashtu, duke mos e kuptuar që maja ishte në duart britanike. Kështu që ata filluan të hapnin zjarr. Rreshteri Schlemon Bukko u dërgua për të njoftuar Komandën që objektivi ishte kapur dhe zjarri duhej ndaluar. Duke parë trupat që po vinin nga krahu armik, komandot hapën zjarr duke e plagosur Bukko. Edhe pse Bukko thirri për të ndaluar zjarrin, anglishtja e tij ishte me aksent sirian dhe nuk u kuptua nga komandot. Po kështu kompania asiriane ra nën zjarrin e mortajave.”.
Komandanti i kompanisë parashutiste, Majori Hudson, e përmbledh këtë betejë në këto kujtime të tij.
“Djemtë bënë një betejë shumë të mirë. Megjithëse ishin paksa të çorganizuar në fillim. Gjermanët kishin pozita shumë të favorshme dhe transhe me mitraloza të lehtë. Kompania lëvizi kaq shpejt saqë gjermanët u kapën në befasi. Nga inspektimi i uniformave të armikut doli se të gjithë ushtarët mbanin simbolin e betejave në frontin rus. Komandanti i kapur rob ishte një oficer karriere, tipik nazist. Në datën 15 tetor, dy nga ushtarët e plagosur në këtë betejë, Paulos Essa dhe Zaia Enwia vdiqën në spitalin e Barit.
Te vrare ne zbarkimin e Sarandës kompania asiriane
1246 Sgt Odisho Sulaka [Assyrian] – Albania 9.10.44
1463 Sgt Youkhana Sliwo [Assyrian] – Albania 9.10.44
1726 Cpl Youkhana Mikhail [Assyrian] – Albania 9.10.44
4750 Cpl Hormis Daniel [Assyrian] – Albania 19.10.44 died of wounds
in hospital.
10389 Pte Paulos Essa [Assyrian] – Albania 15.10.44 died of wounds in
hospital.
1083 Pte Zaia Enwia [Assyrian] – Albania 15.10.44 died of wounds in
hospital.
Te plagosur ne zbarkimin e Sarandes kompania asiriane
07773 Lt R. W. Sherwood [British] – Albania
X95 R.K. Shlimon Bukho [Assyrian – Albania
1395 Sgt Odisho Essi [Assyrian] – Albania
2026 Sgt Hormis Youkhana [Assyrian] – Albania
1319 Sgt Sliwo Shabander [Assyrian] – Albania
1437 L/C Warda Enwia [Assyrian] – Albania
10949 Pte Lazar Eshu [Assyrian] – Albania
4755 Pte Hussain Shiekh Mohd [Kurdish]
1518 Pte Dinkha Dawid [Assyrian] – Albania
2098 Pte Enwia Hormis [Assyrian] – Albania
1827 Pte Noona Eshu [Assyrian] – Albania
6354 Pte Kader Nader [Kurdish] – Albania
4648 Pte Hormis Mansoor [Assyrian] – Albania
10562 Pte Oraham Hormis [Assyrian] – Albania
6052 Pte Amin Karim [Kurdish] – Albania
10820 Pte Hanna Mikhail [Assyrian] – Albania
Historiografia komuniste asnjëherë në 50 vjet nuk e përmendi këtë kontribut të britanikëve në Çlirimin e Sarandës. Manipulimit të historisë i ka shërbyer edhe ky film i Kinematografisë së Bashkimit Sovjetik.
PJESË NGA FILMI “FURTUNA”, prodhim i Kinematografisë së Bashkimit Sovjetik.
